VINACHEM

Sau khi chính phủ Mỹ công bố chính sách thuế quan mới với nhiều thay đổi bất ngờ và Tổng thống Donald Trump thông báo thuế quan đối ứng vào đầu tháng 4/2025, chính phủ nhiều quốc gia trên thế giới đã tiến hành các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ nhằm tránh những mức thuế đối ứng cao. Nhiều cuộc đàm phán lớn đã được thực hiện, trong khi các cảnh báo tăng thuế của Mỹ tiếp tục phủ bóng lên các phiên thảo luận.

CNHC châu Âu

Ngày 27/7/2025, Mỹ và Liên minh Châu âu (EU) đã đạt được thỏa thuận thương mại khung, theo đó hầu hết hóa chất xuất khẩu từ 27 nước thành viên EU sang Mỹ sẽ phải chịu mức thuế 15%. Phần lớn các ngành công nghiệp khác của EU cũng sẽ bị áp mức thuế chung 15%, cao gấp nhiều lần mức thuế trung bình 1% trước đây. Đợt tăng thuế mới này là 1 đòn đánh mạnh vào CNHC châu Âu, hiện đã phải vất vả vật lộn với chi phí sản xuất cao và tình hình thị trường khu vực suy yếu.

Một số hóa chất chuyên dụng cho các ứng dụng công nghệ cao, ví dụ trong sản xuất chất bán dẫn, sẽ được miễn trừ khỏi mức thuế trên, tương tự như một số dược phẩm sản xuất theo bản quyền, một số hóa chất nông nghiệp, khoáng sản, nguyên liệu quan trọng.

Theo Hiệp hội CNHC châu Âu, chính sách thuế quan mới của Mỹ có khả năng sẽ gây ra những tác động lớn đối với CNHC EU. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu hóa chất lớn nhất của EU, chiếm 42 tỉ USD trong tổng giá trị 723 tỉ USD hóa chất xuất khẩu từ EU.

Trong cuộc họp báo ngày 30/7/2025, Tập đoàn hóa chất BASF tại Đức dự báo kinh tế toàn cầu sắp tới sẽ tăng trưởng yếu hơn, khiến cho nhu cầu đối với các sản phẩm hóa chất sẽ tăng thấp hơn so với những dự báo trước đây. Theo BASF, những dao động mạnh trên thị trường do chính sách thuế quan của Mỹ và những yếu tố bất lường trong các quyết định của chính phủ Mỹ đang làm tăng thêm những bất ổn thị trường, ảnh hưởng gián tiếp đến hoạt động của ngành hóa chất Đức. BASF đã phải hạ dự báo lợi nhuận cả năm do nhu cầu hóa chất giảm sau khi Mỹ công bố chính sách thuế mới.

CNHC Nhật Bản

Sau hơn ba tháng đàm phán đầy khó khăn, ngày 23/7/2025 Mỹ và Nhật Bản cuối cùng đã đạt được một thỏa thuận thương mại mang tính bước ngoặt. Đây là thỏa thuận đầu tiên của chính quyền Trump với một đối tác lớn có thặng dư thương mại với Mỹ.

Sau khi thỏa thuận nói trên được ký kết, ngành công nghiệp hóa chất (CNHC) Nhật Bản đã thở phào nhẹ nhõm trước những mức thuế mới sẽ có hiệu lực vào ngày 7/8/2025. Tuy phần lớn hàng hóa của Nhật Bản sẽ phải chịu mức thuế 15%, nhưng thỏa thuận mới sẽ không ảnh hưởng nhiều đến CNHC và ngành dược phẩm của Nhật Bản, mặc dù một số chất dẻo cho ngành sản xuất xe ôtô có thể sẽ chịu tác động do ảnh hưởng của chính sách thuế quan. Mức thuế mới đã được giảm đi nhiều so với mức thuế 25% mà Tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ áp lên Nhật Bản nếu không ký kết được thỏa thuận thương mại với Mỹ.

Theo các nhà phân tích thị trường, tác động trực tiếp của thuế quan mới đối với xuất khẩu hóa chất của Nhật Bản sang Mỹ là “không đáng kể”. Khoảng 500 mặt hàng hóa chất, chủ yếu là hóa chất chuyên dụng, đã được miễn trừ khỏi danh sách áp thuế.

Tuy nhiên, các công ty Nhật Bản sẽ phải chịu thiệt hại do thuế quan của Mỹ áp lên các quốc gia khác. Một số công ty Nhật Bản đã xây dựng nhà máy ở Mêhicô và Canađa để xuất khẩu xe ôtô và linh kiện ôtô sang Mỹ, vì vậy sẽ phải chịu mức thuế lên đến 35% mà Mỹ áp lên những nước này, dẫn đến những tác động dây chuyền đối với các nhà sản xuất hóa chất và chất dẻo tại Nhật Bản.

CNHC Ấn Độ

Ấn Độ là nhà sản xuất hóa chất lớn thứ sáu trên thế giới và nhà sản xuất hóa chất lớn thứ ba ở châu Á. Ngành công nghiệp hóa chất đóng góp khoảng 7% vào GDP của Ấn Độ.

Những mức thuế đối ứng mà chính phủ Mỹ dự định áp lên hóa chất nhập khẩu từ Ấn Độ sẽ tạo ra nhiều thách thức mới cho CNHC ở quốc gia Nam Á này, gây khó khăn cho hoạt động của các công ty hóa chất tại đây. Tuy nhiên, một số quốc gia cạnh tranh với Ấn Độ trên thị trường xuất khẩu hóa chất, như Trung Quốc, Băng-la-đét,... có khả năng sẽ phải chịu mức thuế quan còn cao hơn, vì vậy sản phẩm hóa chất của Ấn Độ có thể sẽ trở nên tương đối hấp dẫn hơn trên thị trường Mỹ. Hiện tại, các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ấn Độ vẫn duy trì lợi thế cạnh tranh về giá, đặc biệt trong những lĩnh vực như thuốc nhuộm, sản phẩm nông hóa, hóa chất hữu cơ và hóa chất chuyên dụng.  

Theo Chemexcil (cơ quan đại diện cho các nhà xuất khẩu hóa chất Ấn Độ), những sản phẩm hóa chất giá trị cao và khó thay thế như thuốc nhuộm, các sản phẩm nông hóa, các hóa chất hữu cơ và hóa chất chuyên dụng sẽ chỉ phải chịu những tác động hạn chế, trong khi đó những sản phẩm hóa chất khối lượng lớn và giá rẻ như hóa chất vô cơ có thể phải chịu tác động lớn hơn. Các nhà sản xuất và xuất khẩu hóa chất sẽ phải tự gánh vác một phần gánh nặng thuế quan, cố gắng không tăng giá để giữ chân khách hàng Mỹ.

Chemexcil lo ngại, với mức thuế quan bị áp cao hơn (hiện tại là 245%), Trung Quốc có khả năng sẽ bán phá giá một số hóa chất nhất định vào Ấn Độ, như hóa chất vô cơ, thuốc nhuộm, sản phẩm nông hóa, do đó sẽ ảnh hưởng đến các nhà sản xuất trong nước. Hơn nữa, do những thay đổi về thuế quan toàn cầu, một số hợp đồng hoặc đơn đặt hàng đang triển khai hoặc đang được thương lượng có thể bị trì hoãn hoặc phải thương lượng lại.  

Chemexcil cho rằng, trong tương lai những áp lực về lợi nhuận có thể dẫn đến tình trạng xuất khẩu hóa chất chậm lại, gây rối loạn cho sản xuất và chuỗi cung ứng nguyên liệu.  

CNHC Braxin

Các công ty xuất khẩu hóa chất tại Braxin đã phải đối mặt với một làn sóng hủy bỏ đơn đặt hàng và những bất ổn ngày càng tăng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố kế hoạch áp thuế 50% lên hàng hóa của Braxin từ ngày 1/8/2025. Động thái này sẽ là đòn giáng mạnh lên CNHC Braxin với kim ngạch xuất khẩu hóa chất vào Mỹ lên đến 2,4 tỉ USD/năm.  

Theo Hiệp hội CNHC Braxin, các đơn đặt hàng xuất khẩu đối với một số sản phẩm quan trọng như nhựa và các hóa chất sử dụng trong sản xuất phân bón đã bị hủy đột ngột. Một công ty của Braxin đã mất tất cả các hợp đồng của mình với các đối tác Mỹ, trong khi đó nhiều công ty khác bị hủy một phần trong số các hợp đồng. Về cơ bản, những quyết định hủy bỏ hợp đồng như vậy được thực hiện do các công ty đặt hàng tin rằng chính phủ Mỹ sẽ thực sự áp dụng việc đánh thuế.

Công ty hóa dầu Braskem của Braxin và Công ty Dow Chemical của Mỹ với các nhà máy ở cả Braxin và Mỹ cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Hiệp hội CNHC Braxin cho rằng thuế quan của Mỹ là bất công, vì ngành hóa chất của Braxin hiện đang có thâm hụt thương mại với Mỹ lên đến 7,9 tỉ USD.

Hiệp hội Công nghiệp Braxin CNI ước tính, thuế quan của Mỹ có khiến cho Braxin mất 100.000 việc làm và giảm 0,2% GDP. Một số công ty dự kiến sẽ thực hiện việc chuyển hướng xuất khẩu, dịch chuyển sản xuất sang các nhà máy ở Mêhicô hoặc Ấn Độ, một số công ty thậm chí đang đưa đơn kiện chính phủ Mỹ.

Nhìn chung, thuế quan của Mỹ áp lên xuất nhập khẩu hóa chất sẽ gây ra những rối loạn lớn trong CNHC toàn cầu. Thuế quan làm tăng chi phí sản xuất và giảm lợi nhuận của các nhà sản xuất, đặc biệt những nhà sản xuất phụ thuộc nhiều vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Các dòng thương mại hóa chất sẽ dịch chuyển khi các công ty chuyển hướng chuỗi cung ứng và dịch chuyển các nhà máy sản xuất nhằm tránh những khu vực bị ảnh hưởng nhiều hơn vì thuế quan. Trong khi đó, những bất ổn xung quanh các chính sách thương mại sẽ cản trở các kế hoạch đầu tư và ảnh hưởng đến việc lập kế hoạch dài hạn của các công ty. Mặt khác, thuế quan của Mỹ cũng sẽ dẫn đến những biện pháp trả đũa từ các quốc gia khác, do đó càng làm tăng những dao động thất thường về giá nguyên liệu, làm tăng cạnh tranh trên toàn cầu. Tình hình mới và những động lực như vậy sẽ buộc các công ty hóa chất phải áp dụng các chiến lược thích nghi, ví dụ dịch chuyển sản xuất hoặc tạo lập những quan hệ đồng minh trong khu vực để giảm thiểu rủi ro và duy trì sự hiện diện trên thị trường.